Poetry
Poem by Kalapi
સૌંદર્યે ખેલવું એ તો પ્રભુનો ઉપયોગ છે.
પોષવું પૂજવું એને એ એનો ઉપભોગ છે.
રહેવા દે! રહેવા દે આ સંહાર, યુવાન! તું;
ઘટે ના ક્રૂરતા આવી; વિશ્વ આશ્રમ સન્તનું.
પંખીડાં, ફૂલડાં રૂડાં, લતા આ ઝરણાં, તરુ,
ઘટે ના ક્રૂર દૃષ્ટિ ત્યાં: વિશ્વ સૌન્દર્ય કુમળું.
તીરથી પામવા પક્ષી વ્યર્થ આ ક્રૂરતા મથે;
તીરથી પક્ષી તો ના ના કિન્તુ સ્થૂલ મળી શકે.
પક્ષીને પામવાને તો છાનો તું સુણ ગીતને,
પક્ષી તેના પ્રભુ સાથે હૈયામાં મળશે ત્હને .
સૌન્દર્યો વેડફી દેતાં ના ના સુન્દરતા મળે;
સૌન્દર્યો પામતાં પ્હેલાં સૌન્દર્ય બનવું પડે.
સૌન્દર્યે ખેલવું, એ તો પ્રભુનો ઉપયોગ છે;
પોષવું પૂજવું એને, એ એનો ઉપયોગ છે.
રહેવા દે! રહેવા દે આ સંહાર, યુવાન! તું
બધે છે આર્દ્રતા છાઈ તેમાં કૈં ભળવું ભલું.
~ કલાપી
Interpretaton by Shri Tushar Shukla (In Gujarati)
સૂરસિંહજી તખ્તસિંહજી ગોહેલનું નામ નવી પેઢીના વાચકો ન જાણતા હોય એમ બને. પણ “કલાપી”ને ન ઓળખતા હોય એવું ન જ બને. ગુજરાતી કવિતાના સર્વાધિક લોકપ્રિય કવિઓમાં કલાપીનું નામ આવે છે. આ કવિ, એમનું નામ સૂચવે છે. તેમ, રાજવી પરિવારમાંથી આવે છે. સૌરાષ્ટ્રમાં લાઠીના એ રાજવી. એમનું ઉપનામ હતું : કલાપી. બહું જ યુવાવયે એમનું અવસાન થયું, પણ એમની રચનાઓ ચિરંજીવ બની. આ રાજવીના ઉત્તમ મિત્રોમાં કવિ કાન્ત પણ હતા. કલાપીના અવસાન પછી આપણને એમની કવિતાના સંગ્રહ “કલાપીનો કેકારવ” નામે મળ્યો. કલાપી એટલે મોર. ને મોર ના ટહૂકા એટલે કેકા. સૂરતાની વાડીનો આ મોરલો એના અલ્પાયુષ્યમાં જે ટહૂક્યો એણે આપણી કવિતાને સમૃદ્ધ બનાવી.
કલાપીના સાહિત્ય સર્જન ઉપરાંત, એમનું અંગત જીવન પણ સતત ચર્ચામાં રહ્યું. કવિનું વ્યક્તિગત જીવન એમનું ભાવસંવેદન એમની કવિતાઓમાં ય આવ્યું છે. અલબત્ત, સાચા ભાવક માટે તો કવિ ક્રરતાં ય વધુ મહત્વની છે એમની કવિતા.
કલાપીનું સુખ્યાત ખંડકાવ્ય આપણને યાદ જ હોય. “ગ્રામ્યમાતા” અને એની આ અમર પંક્તિ :
“રસહીન ધરા થઇ છે, ધ્યાનહીન થયો નૃપ; નહિ તો ના બને આવું, બોલી માતા રડી રહી.”
કોઇપણ શાસક જ્યારે પોતાની પ્રજાના પરસેવાની કમાણી પર કુદૃષ્ટિ કરે ત્યારે આવું બને! એમની બીજી ચિરંજીવ કૃતિ એ એમની ગઝલ : “જ્યાં જ્યાં નજર મારી ઠરે, યાદી ભરી ત્યાં આપની….”
ખંડકાવ્ય અને ગઝલ ઉપરાંત આ કવિની સર્જકતા ખીલી ઉઠી છે તે સમયના જાણીતા સાહિત્ય પ્રકાર સોનેટ સર્જનમાં. “શિકારી ને” કાવ્યમાં કવિ એમના સૌંદર્યબોધને વાચા આપતી ચિરંજીવ પંક્તિ આપે છે.
