Poetry
Poem by Pritam
હરિનો મારગ છે શૂરાનો, નહિ કાયરનું કામ જોને;
પ્રથમ પહેલું મસ્તક મૂકી, વળતી લેવું નામ જોને.
સુત વિત્ત દારા શીશ સમરપે, તે પામે રસ પીવા જોને;
સિંધુ મધ્યે મોતી લેવા, માંહી પડ્યા મરજીવા જોને.
મરણ આગમે તે ભરે મુઠી, દિલની દુગ્ધા વામે જોને;
તીરે ઊભો જુએ તમાસો, તે કોડી નવ પામે જોને.
પ્રેમપંથ પાવકની જ્વાળા, ભાળી પાછા ભાગે જોને;
માંહી પડ્યા તે મહાસુખ માણે, દેખનહારા દાઝે જોને.
માથા સાટે મોંઘી વસ્તુ, સાંપડવી નહિ સહેલ જોને;
મહાપદ પામ્યા તે મરજીવા, મૂકી મનનો મેલ જોને.
રામઅમલમાં રાતામાતા, પૂરા પ્રેમીજન જોને;
પ્રીતમના સ્વામીની લીલા, નીરખે રજનીદિન જોને.
~ પ્રીતમ
Interpretation by Shri Tushar Shukla (In Gujarati)
મધ્યકાળમાં જ્ઞાન અને ભક્તિ બંને પ્રવાહો સુપેરે વહ્યાં. અને એને અનુભવ સિદ્ધ ઉદ્ગારમાં ઉતારનારા સર્જંકો ય સાંપડ્યા. જ્ઞાનમાર્ગ કઠિન છે. તો ભક્તિમાર્ગ પણ કસોટી કરાવે એવો છે. પણ એકવાર જે મરજીવા બન્યા ને જેને મોતી લાધ્યું એ કવિ પ્રીતમ કહે છે એમ “માંહી પડ્યા તે મહાસુખ માણે, દેખણહારા દાઝે જોને!”
એ જ રીતે જ્ઞાનમાર્ગી કવિ ધીરાને ય વંદન કરીને એની આ પંક્તિઓ યાદ કરીએ. “તરણા ઓથે ડુંગર રે, ડુંગર કોઇ દેખે નહિ.” – પરમતત્વના સાક્ષાત્કાર માટેની સજ્જતા નથી એટલે જ એના દર્શન થતા નથી.
અને એ માટે આ કવિઓએ સદ્ગુરુના માર્ગદર્શનનો મહિમા ગાયો છે. “નગુરા” (ગુરુ વિનાના)ને આ અમૃત ન મળે એવી એમને પ્રતીતિ છે. આથી જ એ કાળમાં (અને આ કાળમાં પણ!) સદ્ગુરુની ઓળખ અને એમના નામે ચાલતા આડંબરની ય વિગતે કવિતા થઇ છે. સદ્ગુરુ કે સંતજનની સરળ વ્યાખ્યા કવિ બાપુ ગાયકવાડે આપી છે. “શાંતિ પમાડે એને સંત કહીએ, એના દાસના તે દાસ થઇ રહીએ!” ભોજો ભગત એના “ચાબખા” માટે જાણીતા. એ Shock Treatment માં માનતા. સંસારની માયામાં ડૂબેલને એ આંચકા આપી આંખ ઉઘાડતા. – “પ્રાણિયા ભજી લે ને કિરતાર, આ તો સપનું છે સંસાર” – ભોગ-વિલાસમાં મગ્ન જનતાને “જમનો માર” ખાવાની બીક એ બતાવતા. તો વળી ન રાખે રામ “રામનામ”માં નિશ્ચય દ્ઢ્ઢ કરવાથી કલ્યાણ થવાની ખાત્રી આપતા કહે છે. નિશ્ચે કરો રામનું નામ! જેમ “પય” ની ભીતર “ધૃત” (ઘી) છે. ને જેમ તલમાં જ તેલ છૂપાયેલું છે એવો આ રઘુવીરનો રચાયેલો ખેલ છે.
